بررسی میزان فلزات سنگین در تنباکو و آب قلیان های مورد استفاده در قهوه‌خانه‌های شهر سنندج در سال 1396

زمینه و هدف: مصرف دخانیات به روش­های گوناگون؛ سیگار، قلیان، ناس و غیره از جمله عوامل مهم و قابل پیشگیری در بیماری، ناتوانی و مرگ زودرس در جهان می­باشد. با توجه به اهمیت مصرف قلیان و تاثیر مصرف آن بر سلامت افراد جامعه، انجام مطالعاتی در این زمینه اهمیت بسزائی دارد. در این راستا هدف مطالعه حاضر بررسی میزان غلظت فلزات سنگین (روی، مس، سرب، کادمیوم، جیوه و آرسنیک) در تنباکو و آب قلیان مورد استفاده در قهوه خانه­های سطح شهر سنندج در سال 1396 بود. روش بررسی: در این مطالعه توصیفی – تحلیلی (مقطعی)، دو برند پرمصرف و رایج تنباکوی قلیان در سطح شهر سنندج (کریستال و نخل) انتخاب شد و از هر کدام از برندها، سه طعم (دوسیب، لیمو و نعنا) مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت غلظت فلزات سنگین (روی، مس، سرب، کادمیوم، جیوه و آرسنیک) در آن­ها اندازه­گیری شد. در این مطالعه 36 نمونه تنباکو ( قبل و بعد از استعمال) و 36 نمونه آب ( قبل و بعد از استعمال) بررسی شد. نمونه­ها به روش هضم اسیدی آماده شد و غلظت فلزات سنگین توسط دستگاه جذب اتمی اندازه­گیری گردید. یافته­­ها:  نتایج این مطالعه نشان داد که بیشترین و کمترین غلظت فلزات به ترتیب مربوط به فلزات روی (05/11 میکروگرم بر گرم) و آرسنیک (35/1 میکروگرم بر گرم) بود. با توجه به نتایج به دست آمده ترتیب فلزات از نظر میانگین شامل Zn ˃ Cu ˃ Pb ˃ Cd ˃ As  بود. همچنین نتایج نشان داد که تفاوت معنی­داری بین فلز سرب در تنباکوی سوخته و نسوخته وجود دارد، بطوریکه فلز سرب در تنباکوی سوخته بیشتر از تنباکوی نسوخته بود؛ درحالی­که در بقیه فلزات قبل و بعد از استفاده در میانگین آن­ها تفاوتی ایجاد نگردید. نتایج مقایسه فلزات سنگین در قبل و بعد از استعمال قلیان در آب قلیان نشان داد که تفاوت معنی­داری در غلظت فلزات مس، روی و سرب وجود دارد (05/0 > p). همچنین تفاوت معنی­داری از نظر فلزات سنگین در بین دو برند تولیدکننده و همچنین بین طعم­های مختلف تنباکو وجود نداشت (05/0 < p). نتیجه­گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که غلظت فلزات سنگین در نمونه­های تنباکوی توزیع­شده در شهر سنندج بالاتر از استانداردهای سازمان بهداشت جهانی بوده ­است. مقادیر به دست آمده نشان از بالا بودن میزان فلزات سنگین در نمونه­های تنباکوی معطر مورد بررسی بود که همین امر توجه بیشتر جهت حفظ سلامت مردم و راه­های کاهش استعمال مواد دخانی را می­طلبد. کلمات کلیدی: فلزات سنگین،کادمیوم، سرب، آرسنیک، روی، مس، قلیان، تنباکو وصول مقاله:9/5/96 اصلاحیه نهایی:14/8/96 پذیرش:15/8/96